İZSU’nun 2,7 milyarlık çamur ihaleleri aynı firmaya: “şeffaflık” tartışması büyüyor
İZSU’nun son iki yılda gerçekleştirdiği çamur nakliyesi ve bertarafı ihalelerinin toplam 2,71 milyar TL’ye ulaşması ve sözleşmelerin aynı firmaya verilmesi, İzmir’de şeffaflık ve rekabet tartışmalarını alevlendirdi.
Yerel Gündem 
İZSU’nun 2,7 milyarlık çamur ihaleleri aynı firmaya: “şeffaflık” tartışması büyüyor
YEREL GÜNDEM / İZMİR, TÜRKİYE
İki yılda dört ihale, tek adres
İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı İZSU Genel Müdürlüğü’nün son iki yılda gerçekleştirdiği çamur nakliyesi ve bertarafı hizmet alımları dikkat çekti. Toplam bedeli 2 milyar 710 milyon 249 bin TL’yi bulan dört ayrı ihale, HEL TAŞ Nakliyat İnşaat Gıda Turizm Petrol ve Sanayi Ticaret Ltd. Şti.’ne verildi. İhalelerin kısa aralıklarla aynı firmada toplanması, kamuoyunda “rekabet ve şeffaflık” başlıklarını yeniden gündeme taşıdı.
Kalem kalem sözleşmeler: 2023’ten 2027’ye uzanan süreç
İhale takvimine göre; 27 Kasım 2023–23 Ağustos 2024 tarihlerini kapsayan 9 aylık açık ihale 362 milyon 588 bin 400 TL’ye sonuçlandı. 28 Ekim 2024–27 Mart 2025 dönemindeki 5 aylık 21/B pazarlık usulü ihale 216 milyon 783 bin TL olarak imzalandı. 1 Haziran–31 Temmuz 2025 tarihli 2 aylık 21/B ihale 138 milyon 642 bin TL bedelle tamamlandı. Son olarak 8 Ağustos 2025–1 Ağustos 2027 arasını kapsayan 2 yıllık açık ihale, 1 milyar 992 milyon 235 bin 700 TL tutarında sözleşmeye bağlandı. Böylece atıksu ve içme suyu arıtma tesislerinden çıkan çamurun taşınması ve bertarafına yönelik dört iş, aynı şirket üzerinde konsolide oldu.
Yöntem tartışması: Açık ihale mi, 21/B mi?
Kamuoyundaki itirazların merkezinde, birden fazla ihalenin 21/B pazarlık usulüyle yapılması yer alıyor. Eleştirilere göre, pazarlık usulünün aciliyet ve zorunluluk hallerinin ötesine geçecek şekilde kullanılması rekabeti sınırlayabiliyor; bu da “adrese teslim” iddialarını besliyor. Açık ihale yöntemi ise daha geniş katılım ve şeffaflık vaat ederken, birim fiyatlar ve teknik yeterliliklerin piyasa koşullarında sınanmasını sağlıyor. İZSU’nun farklı dönemlerde iki yöntemi bir arada kullanması, “hangi şartlarda hangi usulün tercih edildiği” sorusunu öne çıkarıyor.
Hizmetin kapsamı: Atık çamur zincirinin kritik halkaları
Söz konusu alımlar, arıtma tesislerinden çıkan çamurun geçici depolama alanlarından alınması, lisanslı tesislere taşınması ve mevzuata uygun bertaraf edilmesi süreçlerini kapsıyor. Operasyon, çevre ve halk sağlığı açısından yüksek risk barındırdığı için lisans, izleme ve izlenebilirlik şartlarına sıkı uyum gerektiriyor. Çamur yönetimindeki aksamalar; arıtma proseslerinin verimliliğini düşürmekten koku ve sızıntı risklerine, yağışlı dönemlerde taşkın yönetiminden enerji tüketimine kadar birçok başlığı doğrudan etkileyebiliyor. Bu nedenle, uzun süreli ve kesintisiz hizmetin tedariki, belediyeler için stratejik öneme sahip.
Siyaset ve kamuoyu: “eşit rekabet” çağrısı
CHP’li İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin uygulamalarına yönelik muhalefetten gelen eleştiriler, “şirketlere ayrıcalık tanındığı” iddiaları etrafında yoğunlaşıyor. Öte yandan, yerel yönetimlerde sık rastlanan konsolidasyon eğilimi, teknik yeterlilik ve kapasite gerekçeleriyle savunulabiliyor. İhale pazarında sınırlı sayıda lisanslı oyuncunun bulunması, yüksek başlangıç maliyetleri ve uzmanlaşmış ekip ihtiyacı, rekabet alanını doğal olarak daraltabiliyor. Buna karşın uzmanlar, “eşiğe takılmayan” bir rekabet için teknik şartnamelerin şeffaf biçimde ilan edilmesi, değerlendirme raporlarının erişilebilir olması ve bağımsız denetim çıktılarının paylaşılmasını öneriyor.
Önümüzdeki döneme bakış: Çiğli Tesisine ilişkin soru işaretleri
Kamuoyunda, yakın dönemde Çiğli Atık Su Arıtma Tesisi’ne yönelik olası özelleştirme tartışmaları da gündemde. İhale sonuçlarının tek firmada toplanması, “benzer uygulamalar genişler mi?” sorusunu tetikliyor. Bu noktada, yatırım takvimi, finansman modeli, işletme performansı ve çevresel göstergelerin şeffaf takip edilmesi kritik görülüyor. Şeffaf raporlama; birim maliyetler, bertaraf yöntemleri (ör. çamur kurutma, kompost, düzenli depolama), emisyon ve sızıntı izleme verileri gibi kalemlerle desteklendiğinde, hem kamu yararı hem de hizmet sürekliliği açısından güven tesis edebilir.
Ne bekleniyor? Şeffaflık, performans, denge
Süreçte atılacak adımların, rekabeti teşvik eden şeffaflık uygulamalarıyla desteklenmesi; tedarikçi bağımlılığının azaltılması için alternatiflerin geliştirilmesi; çevre ve iş güvenliği standartlarının sahada etkin denetimiyle güçlendirilmesi bekleniyor. Belediyenin, ihale sonrası performans değerlendirmelerini düzenli aralıklarla duyurması; sözleşme kapsamındaki teslimatlar, cezai şartlar ve iş programı ilerlemelerinin kamuoyuyla paylaşılması, tartışmaları rasyonel zemine taşıyabilir.
