Ruhban Okulu tartışması yeniden alevlendi: Trump görüşmesi, Bartholomeos temasları ve Ankara’nın denklemi
Erdoğan-Trump görüşmesi sonrası Heybeliada Ruhban Okulu dosyası yeniden gündemde. Patrik Bartholomeos’un ABD temaslarıyla büyüyen tartışma, Lozan, egemenlik ve karşılıklılık ilkesi ekseninde Ankara’da değerlendiriliyor.
Yerel Gündem 
“Ruhban Okulu” tartışması yeniden alevlendi: Trump görüşmesi, Bartholomeos temasları ve Ankara’nın denklemi
YEREL GÜNDEM / ANKARA
Beyaz Saray buluşmasının gölgesindeki başlık: Heybeliada
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ABD eski Başkanı Donald Trump’la yaptığı görüşmenin ardından “tam bağımsız ve müreffeh Türkiye” vurgusu öne çıkarken, kulislerde en çok konuşulan başlıklardan biri Heybeliada Ruhban Okulu oldu. Erdoğan’ın, “Üzerimize düşeni yapmaya hazırız; dönüşte Patrik Bartholomeos ile görüşeceğim” sözleri, bu dosyanın Türk-Amerikan ilişkilerinde yeniden görünür hale geldiğini gösterdi. Görüşmenin akabinde Ruhban Okulu’na ilişkin beklentiler, egemenlik ve iç hukuk-dış politika dengesi bağlamında tartışma yarattı.
“Türk-Amerikan konusu mu, iç mesele mi?” sorusu
İktidar çevrelerinden “Ruhban Okulu Türkiye’nin gayrimüslim vatandaşlarıyla kurduğu ilişkinin konusudur; aynı zamanda Türk-Yunan ilişkilerine dokunur” değerlendirmeleri hatırlatılırken, meselenin ABD gündemine taşınması eleştirilere neden oldu. Ankara’da öne çıkan görüş, konunun doğrudan ikili stratejik dosyalarla (savunma, ticaret, enerji) birlikte tartışılmasının, iç hukuka dair hassasiyetlerle uyumlu bir çerçevede yürütülmesi gerektiği yönünde.
Bartholomeos’un ABD temasları: Yoğun ajanda, yüksek görünürlük
Fener Rum Patrikhanesi’nin başı Patrik Bartholomeos’un ABD programı, diplomatik açıdan dikkat çekiciydi. Washington ve New York temaslarında Patrikhane’nin statüsü, azınlıkların dini özgürlükleri ve Ruhban Okulu beklentisi gündeme taşındı. Bartholomeos’un ABD Dışişleri çatısı altındaki etkinliklere katılması, bazı Kongre üyeleriyle buluşması ve Dış İlişkiler Konseyi (CFR) gibi platformlarda konuşması, dosyanın uluslararası boyutunu genişletti. Bu görünürlük, yerli kamuoyunda “Türkiye içinde çözülmesi gereken bir başlığın dışarıda tartışılması” hassasiyetini artırdı.
Lozan, egemenlik ve karşılıklılık ilkesi
Ankara’nın elindeki temel çerçeve, Lozan Antlaşması’nın azınlık haklarına ilişkin hükümleri ve iç hukuk. Uzmanlar, Ruhban Okulu meselesinin “karşılıklılık” ilkesiyle birlikte ele alınmasının sürdürülebilir olduğunu vurguluyor: Türkiye’deki dini özgürlükler ve kurumsal talepler değerlendirilirken, Yunanistan’daki Türk-Müslüman azınlığın eğitim ve ibadet özgürlüklerinin somut ilerlemelerle desteklenmesi, iki ülke arasında dengeli bir yaklaşım yaratabilir. Bu nedenle dosya, yalnızca bir “aç-kapayalım” tartışması değil; aynı zamanda Ankara-Atina hattında mütekabiliyet zemini arayışı olarak da okunuyor.
İçeride dil ve üslup tartışması
Bartholomeos’un bazı açıklamalarında kullandığı dil, Türkiye’de farklı çevrelerde tepkiye yol açtı. Azınlık hakları tartışmalarında kullanılan söylemin, içeride toplumsal barışı gözeten ve dışarıda Türkiye’nin egemenlik hassasiyetlerine saygılı bir çizgide kalması gerektiği belirtiliyor. Benzer şekilde, siyaset sahnesindeki sert eleştiriler de karar vericilerin elini zora sokuyor. Ankaralı kaynaklar, “Yumuşak güç” alanına giren bu dosyalarda tarafların dili ve üslubunun, teknik görüşmelerin verimini doğrudan etkilediğine dikkat çekiyor.
Siyaset-diplomasi ayrımı: Dosyayı kim, nasıl taşıyacak?
Görüş birliği olan başlık, Ruhban Okulu gibi hassas konuların “doğru masa, doğru aktörler ve doğru metinlerle” yürütülmesi gereği. Dışişleri kanalı, hukukçular ve ilgili bakanlıkların koordinasyonu, hem iç hukukla uyumun hem de dış siyasi baskıların yönetilmesinin anahtarı olarak görülüyor. Bu kapsamda, tarafların pozisyonlarını yazılı ilkeler ve karşılıklı atılacak adımlar dizisiyle somutlaştırması, “gündemden düşmeyen bir tartışma” yerine “yönetilebilir bir süreç” ihtimalini güçlendirebilir.
Önümüzde ne var?
Trump görüşmesiyle yeniden alevlenen tartışmanın kısa vadede birkaç eksende ilerlemesi bekleniyor:
-
Teknik diyalog: Ruhban Okulu’na ilişkin hukuki-idari seçeneklerin masaya yatırılması.
-
Karşılıklılık paketi: Batı Trakya’daki Türk-Müslüman azınlığın eğitim ve ibadet haklarında somut ilerlemeler arayışı.
-
Üslup yönetimi: Toplumsal hassasiyetleri tetiklemeyecek, müzakereyi kolaylaştıracak dilin tercih edilmesi.
-
Kanal birliği: Dosyanın, kurumlar arası koordinasyonla tek sesli biçimde yürütülmesi.
Ankara’nın hedefi, egemenlik ve iç hukuk hassasiyetlerini korurken, azınlık haklarına ilişkin yükümlülükleri ve uluslararası beklentileri yönetmekten ibaret. Son söz, diplomasinin soğukkanlı dilinde ve iç hukukla uyumlu tasarlanacak bir takvimde saklı.
