Batı’dan sıra dışı hamle: Filistin’i tanıma dalgası sahayı ne kadar değiştirir?
BM Genel Kurulu öncesi Batılı başkentlerden gelen Filistin’i tanıma adımları, iki devletli çözümü diplomatik gündemin merkezine taşıdı. Tanımanın hukuki ağırlığı artsa da sahadaki kısa vadeli etkiler sınırlı kalabilir.
Yerel Gündem 
Batı’dan sıra dışı hamle: Filistin’i tanıma dalgası sahayı ne kadar değiştirir?
YEREL GÜNDEM / NEW YORK
BM haftası öncesi ivme: Tanıma kararları art arda geliyor
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun Üst Düzey Haftası yaklaşırken, İngiltere, Avustralya ve Kanada’nın öncülük ettiği yeni tanıma dalgasına Fransa, Portekiz ve Belçika gibi başkentlerin de katılması bekleniyor. Bu adımlar, Gazze’de devam eden ağır insani krizin gölgesinde, iki devletli çözümün diplomatik zeminde yeniden canlandırılması amacıyla atılıyor.
New York Deklarasyonu’nun çerçevesi: “İki devlet, Hamas’sız yönetim”
Genel Kurul’da kısa süre önce kabul edilen New York Deklarasyonu, iki devletli çözüm için yol haritası ortaya koyuyor ve “Hamas’sız bir Filistin hükümeti” perspektifini öne çıkarıyor. Tanıma kararlarını alan Batılı hükümetler, bu çerçeveyi hem siyasi hedef hem de insani gerekçe olarak gösteriyor. Ancak sahadaki gerçeklik—parçalanmış yönetim, güvenlik bariyerleri, yaygın yerleşimler—yol haritasını hayata geçirmeyi zorlaştırıyor.
Küresel tablo: 147 ülke zaten tanıyor, oy hakkı hâlâ yok
Filistin’i halihazırda 193 BM üyesinden 147’si tanıyor. Filistin, BM’de “daimi gözlemci” statüsüne sahip; bu statü konuşma hakkı tanırken oy hakkı vermiyor. Tam üyelik için Güvenlik Konseyi onayı gerekiyor ve ABD’nin veto gücü belirleyici olmaya devam ediyor. Uluslararası konsensüs, Doğu Kudüs dâhil olmak üzere 1967 öncesi sınırlara dayalı bir devlet kurgusunu esas alıyor.
Sahadaki direnç: Yerleşimler büyürken çözüm ufku daralıyor
Uzmanlara göre Oslo’dan bu yana iki devletli çözüm hiç bu kadar uzak olmamıştı. Batı Şeria’da yerleşimlerin genişlemesi, ilhak eğilimli politikalar ve Filistin Yönetimi’nin zayıflaması; “toprak sürekliliği” ilkesini aşındırıyor. Yaklaşık 700 bin yerleşimcinin yaşadığı alanlarda statüko her geçen gün daha da pekişirken, Gazze’de yıkım ve insani kısıtlar derinleşiyor. Bu koşullar, tanımanın diplomatik ağırlığını artırsa da sahadaki kısa vadeli etkisini sınırlıyor.
Londra–Canberra–Ottawa hattının gerekçesi: “Ahlaki sorumluluk ve siyasi gerçeklik”
İngiltere Başbakanı Keir Starmer’ın altını çizdiği “devredilemez hak” ve “ahlaki sorumluluk” vurgusu, tanımanın ana siyasi çerçevesini oluşturuyor. Bu hattın savı, tanımanın tek başına çözüm getirmeyeceği; fakat müzakere masasını gerçek parametrelerle yeniden kurmak için gerekli olduğu yönünde. Buna karşın Washington, tanımaya mesafesini koruyor; adımın “sembolik” kalacağı ve Hamas’ı cesaretlendireceği eleştirileri sürüyor.
İsrail’den itiraz, Avrupa’da ayrışma
İsrail hükümeti, kararları “terörü ödüllendirmek” olarak nitelendirerek sert tepki veriyor ve sahada misilleme sayılabilecek adımları gündeme getiriyor. Avrupa içinde ise tablo parçalı: İspanya, İrlanda ve Norveç’in 2024’teki tanımaları “eşik kırılması” yaratmıştı; şimdi yeni başkentlerin katılımı ile bu çizgi güçleniyor. Bir yandan da “ön koşullu tanıma”, yaptırımlar ve savunma ihracatına kısıt gibi araçlar tartışılıyor.
Tanımanın hukuki ve pratik sonuçları
Uluslararası hukuk uzmanları, tanımanın “sembolik” olmanın ötesine geçtiğini; tanıyan devletler açısından tanınan ülkenin toprak bütünlüğü ve siyasi bağımsızlığına saygı gibi bağlayıcı yükümlülükler doğurduğunu vurguluyor. Kısa vadede sahadaki denge değişmese de temsil düzeyinin yükselmesi, konsolosluk hizmetlerinin genişlemesi, mali–teknik kapasite desteği ve çok taraflı forumlarda koordinasyon gibi etkiler bekleniyor.
Sırada ne var? BM kürsüsünde parametre arayışı
Üst Düzey Hafta kapsamında kulislerde ateşkes–rehine takası–yeniden inşa ekseninde bir yol haritası arayışı öne çıkıyor. Yeni tanımalar, iki devletli çözümün “takvimi” ve “asgari parametreleri” için baskıyı artırabilir. Ancak kalıcı ilerleme; yerleşimlerin frenlenmesi, idari bütünlüğün güçlendirilmesi ve güvenlik mimarisinin yeniden tasarlanmasına bağlı.
