AB’den İsrail’e ticaret freni: Ortaklık Anlaşması’nda askıya alma hamlesi masada
AB, İsrail’le Ortaklık Anlaşması kapsamındaki ticaret hükümlerini askıya alma planını Komisyon onayına götürüyor. Karar, Konsey’de Almanya veya İtalya’nın da içinde olduğu nitelikli çoğunluk eşiğine bağlı. Brüksel, Gazze’deki kriz bağlamında “ya bu önlem ya alternatif” diyor.
Yerel Gündem 
AB’den İsrail’e ticaret freni: Ortaklık Anlaşması’nda askıya alma hamlesi masada
YEREL GÜNDEM / BRÜKSEL – BELÇİKA
Planın çerçevesi: Tercihli ticarette kısıtlama gündemde
Avrupa Birliği, İsrail ile yürürlükte olan AB-İsrail Ortaklık Anlaşması kapsamındaki ticarete ilişkin hükümlerin askıya alınması seçeneğini resmen masaya koydu. AB’nin Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, Euronews’e verdiği röportajda planı doğrulayarak, 2024’te iki taraf arasındaki 42,6 milyar avroluk ticaretin yaklaşık yüzde 37’sinin “tercihli ticaret” kapsamında gerçekleştiğini anımsattı. Kallas, “Bu adımın İsrail için ciddi bir maliyeti olacak” ifadelerini kullandı.
Siyasi eşik: Nitelikli çoğunluk ve büyük başkentlerin tavrı
Planın hayata geçmesi için Avrupa Komisyonu’nun çarşamba günü onayı bekleniyor. Asıl belirleyici aşama ise AB Konseyi’nde nitelikli çoğunluk: Öneri, Almanya veya İtalya gibi büyük ülkelerden en az birinin desteği olmadan geçemeyecek. Şimdiye dek bu iki ülke, Gazze’deki savaşın seyrine etki edecek kapsamlı AB adımlarına mesafeli yaklaştı. Kallas, bu başkentlerin mevcut plana karşı çıkmaları halinde “alternatif önlemler” sunmaları gerektiğini belirterek, “Eğer durumun son derece ciddi ve sürdürülemez olduğu konusunda hemfikirsiniz, o hâlde bununla ilgili ne yapıyoruz? Bu önlemi desteklemiyorsanız, hangi önlemleri destekliyorsunuz?” diyerek topu üye ülkelere attı.
Ekonomik etki: Gümrük avantajlarının daralması ne getirir?
Askıya alma, tercihli gümrük oranları ve pazar erişimi avantajlarının kısmi ya da geçici olarak rafa kalkması anlamına geliyor. Bu da İsrail’den AB’ye gelen ürünlerin maliyetini yükseltip rekabet gücünü azaltabilir. Tedarik zincirlerinde yeniden yönelim, bazı sektörlerde ikame ve yeni tedarik sözleşmeleri gündeme gelebilir. Aynı zamanda AB iç pazarında fiyat geçişkenliği, ihracatçılar içinse mevzuata uyum ve menşe ispatı gibi alanlarda ek yükler doğabilir. Brüksel koridorlarında tartışılan senaryolara göre, hedefli ve kademeli bir uygulama seçeneği de masada; bu model, insani hukuka uyum ve sahadaki gelişmelere bağlanmış koşullu bir çerçeve öngörebilir.
Gazze bağlamı: Artan gerilim, hızlanan diplomasi
Plan, Gazze’de yoğunlaşan hava saldırıları ve sahadaki ağır insani tablo eşliğinde gündeme geldi. Bölgeye yönelik gece bombardımanlarının arttığına ilişkin haber akışı sürerken, diplomasi trafiği de hızlandı. Avrupa kanadında, sivil kayıpların azaltılması, insani erişimin genişletilmesi ve uluslararası hukuk vurgusu, ortak açıklamaların merkezinde yer alıyor. Brüksel’in mesajı özetle şu: “Durum felaket boyutunda; AB, araç setindeki siyasi ve ekonomik enstrümanları tartışmaya hazır.”
Sırada ne var: Takvim ve olası yol haritası
Komisyon onayının ardından dosya üye ülkelere inecek. Nitelikli çoğunluk sağlanırsa, Brüksel uygulama kapsamını ve zaman çizelgesini açıklayacak. Üye ülkelerin itirazları veya çekinceleri olması halinde, hedefli sektörler, süre sınırlamaları ve koşullu geri dönüş gibi esneklik maddeleri devreye girebilir. Aksi senaryoda, dosya ek değerlendirme ya da alternatif önlem paketlerine evrilebilir. Kallas’ın da işaret ettiği gibi, AB içindeki denge arayışı, “ya bu önlem ya da eşdeğer etki yaratacak başka bir önlem” ikilemi etrafında şekilleniyor.
Siyasi mesajın satır arası: Birlik içinde birlik arayışı
Önerinin kaderini, Berlin ve Roma’nın pozisyonu belirleyecek. Ancak süreç, tek başına İsrail-AB hattını değil, AB’nin ortak dış politika kapasitesini de test ediyor. Dosya, Birliğin; ticaret enstrümanlarını dış politika amacıyla kullanma kabiliyeti, insani hukuk hassasiyeti ve üyeler arası dayanışma başlıklarında örnek vaka niteliği taşıyor. Son söz, Konsey masasında söylenecek.
