KAAN’ın motoru için Kongre mesaisi: Onay çıkarsa ne olur, çıkmazsa plan B ne?
Hakan Fidan’ın “KAAN için motor lisansı Kongre’de” açıklaması, program takvimini yeniden gündeme taşıdı. F110 tedarikinin onaylanması 2028 envanter hedefi için kritik; yerli motor entegrasyonu 2032 sonrasına planlanıyor. Alternatif motor arayışları teknik ve lojistik riskler nedeniyle zayıf bir seçenek olarak görülüyor.
Yerel Gündem 
KAAN’ın motoru için Kongre mesaisi: Onay çıkarsa ne olur, çıkmazsa plan B ne?
YEREL GÜNDEM / ANKARA
Gündemin merkezinde motor lisansı
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, New York temasları sırasında yaptığı açıklamada Türkiye’nin millî muharip uçağı KAAN için ABD Kongresi’nden motor onayı beklendiğini duyurdu. Fidan, “Lisansların hayata geçirilmesi ve motorların gelmesi lazım ki KAAN’ların üretimi başlayabilsin. ABD ile ilişkilerde sınırlamalar sürerse farklı arayışlara yöneliriz” mesajı verdi. Hükümetin takviminde ilk 20 uçağın 2028’de envantere girmesi, yerli motor entegrasyonunun ise 2032 sonrasına kalması öngörülüyor. Bu nedenle ilk blok için General Electric F110 motoru planlanmıştı.
Kongre onayı nasıl işliyor?
Savunma ve havacılık çevrelerine göre, ABD’den yapılacak belirli tutarlardaki askeri doğrudan satışlar için Kongre bildirimi ve itiraz süresi bulunuyor. Süreç, Dışişleri ve Savunma Bakanlıklarının teknik lisans ve ITAR düzenlemelerine uygunluk değerlendirmelerini, ardından Kongre’ye yapılan bildirimi kapsıyor. Daha önce F-16 Blok 70 paketinde benzer prosedür işletilmişti. Fakat Fidan’ın konuyu bizzat gündeme taşıması, Ankara’da “takılma” şüphesini güçlendirdi. Değerlendirmelere göre mesele yalnız CAATSA boyutu ile sınırlı değil; lisans kapsamı, teslimat takvimi ve nihai kullanıcı taahhütleri gibi teknik başlıklarda da ek müzakereler gerekebilir.
2028’e giden yol: Prototipler, ilk blok ve F110
KAAN’ın ilk uçuşunu yapan prototipinde F110 kullanıldı. Program takvimine göre:
-
Prototip fazı için sınırlı sayı motor talebi yapıldı.
-
İlk 20 uçak için seri üretim öncesi motor tedariki Kongre onayına bağlı.
-
2032–2033 döneminde yerli motor entegrasyonu hedefleniyor.
Uzmanlar, prototip ve kalifikasyon için ihtiyaç duyulan motorlarla, ilk operasyonel blok için gerekecek motorların ayrı lisans/tedarik kalemleri olabileceğine dikkat çekiyor. Bu da Kongre ve yürütme kanadıyla çok ayaklı bir süreç anlamına geliyor.
“Alternatif motor” arayışları gerçekçi mi?
Kamuoyunda dillendirilen “Rusya ya da Çin’den motor” seçeneği, teknik ve lojistik açıdan yüksek riskli görülüyor. Savunma analistlerinin ortak görüşü şu başlıklarda toplanıyor:
-
Uçak-motor uyumu: KAAN’ın aerodinamik, ağırlık merkezi, motor yuvası, yakıt/aviyonik arayüzleri F110 mimarisine göre tasarlandı. Farklı motor, tasarım revizyonu ve uzun entegrasyon testleri gerektirir.
-
Kontrol ve sertifikasyon: Motor kontrol yazılımları, uçuş emniyeti ve sertifikasyon süreçleri yıllara yayılır.
-
Tedarik ve bakım zinciri: Yedek parça, bakım standardı, dokümantasyon ve ömür devri lojistiği baştan kurulmak zorunda kalır.
Bu nedenle uzmanlar, “Gerçekçi alternatif yerine yerli motor takvimini öne çekmek ve geçiş dönemi için F110 çözümünde ısrar etmek” görüşünü öne çıkarıyor.
Endonezya dosyası: İhracat takvimi ve yerli motor vurgusu
KAAN için Endonezya ile 48 uçak düzeyinde çerçeve mutabakat gündemde. Bu paketin 2035’e kadar teslim edilmesi, konfigürasyonda ise yerli motorun bulunması planlanıyor. İhracat gelirinin çift haneli milyar dolar seviyesinde olacağı beklentisi, programın sürdürülebilir finansmanı açısından kritik görülüyor. Bu plan, başlangıç bloklarının F110, ihracat ve olgun blokların ise yerli motor ile ilerleyeceği hibrit yol haritasını işaret ediyor.
Siyaset, strateji ve sanayi: “Onay”ın geniş etkisi
Kongre’den çıkacak karar yalnız bir tedarik onayı olmayacak; şu başlıklarda çarpan etkisi yaratacak:
-
Program takvimi: 2028 envanter hedefi ve IOC (başlangıç operasyonel kabiliyet) tarihi doğrudan etkilenecek.
-
Yerlileşme motivasyonu: Gecikme ihtimali, yerli motor ve alt sistemlerde Ar-Ge hızını artırabilir.
-
İkili ilişkiler: Motor lisansı, F-16 modernizasyonu, F-35 ekseni ve savunma sanayi işbirliği gündemleriyle birlikte okunacak.
-
İhracat pazarlığı: Endonezya gibi alıcıların takvim ve konfigürasyon beklentileri, lisans akışına göre şekillenecek.
Olası senaryolar: Hızlı onay, şartlı onay, gecikme
Ankara’da üç tablo öne çıkıyor:
-
Hızlı/şartsız onay: Prototip ve ilk blok motorları seri üretim sürecine paralel akar, test-entegrasyon gecikmez.
-
Şartlı/onaylı gecikme: Teslimat dilimleri, son kullanıcı ve üçüncü ülke taahhütleriyle çerçevelenir; takvim kademeli işler.
-
Uzama/tıkanma: İlk blokta sınırlı operasyonel kullanım, test ve eğitim ağırlıklı ara plan; eşzamanlı yerli motor geliştirmesini hızlandırma.
Kısa vadede en kritik adım, prototip ve ilk blok için motor lisanslarının netleşmesi. Orta vadede ise yerli motorun olgunlaşması, KAAN projesinin stratejik bağımsızlık eşiği olarak görülüyor.
