Osmanlı’dan Modern Suriye’ye: Türk Etkisi ve İlk Liderler
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Suriye’nin Türklerle bağları ve modern Suriye’nin ilk liderlerinin Osmanlı kökenli veya İstanbul’da eğitim görmüş olması.
Yerel Gündem 
Suriye'nin İlk Başbakanları ya Türk'tü ya İstanbul'da Okumuşlardı
YEREL GÜNDEM / TÜRKİYE
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Suriye, Anadolu'dan sonra Türklerin en fazla ilişki kurduğu topraklardan biriydi. Sultan II. Abdülhamid’in İslamcılık politikalarının somut bir uygulama alanı olan Suriye, Osmanlı’nın kültürel, siyasi ve ekonomik etkisiyle şekillendi. Modern Suriye’nin ilk yıllarında görev alan liderlerin büyük bir kısmı Türk kökenliydi veya İstanbul’da eğitim almışlardı.
Osmanlı Döneminde Suriye’nin Önemi
Sultan Abdülhamid döneminde İttihad-ı İslam politikalarının bir uzantısı olarak, Suriye’ye özel bir önem verildi. Hicaz Demiryolu’nun Suriye’den geçmesi, bölgeyi Osmanlı için stratejik bir merkez haline getirdi. Sultan Abdülhamid, Suriyeli önemli ailelerin çocuklarını İstanbul’a getirerek eğitimleriyle ilgilendi. Bunun yanında, bölgede Osmanlı mülklerini şahsi mülkü olarak tescil ettirerek farklı gruplar arasındaki çatışmaları sınırlamaya çalıştı.
Mithat Paşa gibi yöneticiler, Suriye’nin Osmanlı’ya bağlılığını artırmak için çeşitli projeler geliştirdi. Ancak bölgenin etnik ve dini çeşitliliği, Osmanlı yönetimi için sürekli bir zorluk oluşturuyordu. Dürzi ve Nusayri gibi topluluklar, Osmanlı otoritesine karşı zaman zaman direniş gösteriyordu.
FOTO: Osmanlı Dönemi Suriye / Şam
İkinci Meşrutiyet ve Sonrası
1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilanı ve Sultan Abdülhamid’in devrilmesi, Suriye’deki siyasi dengeleri alt üst etti. İttihat ve Terakki hükümeti, Arapça’nın yasaklanması ve Arap kökenli devlet adamlarının tasfiyesi gibi politikalarla Suriyelilerin Osmanlı’ya olan bağlılığını zayıflattı. Cemal Paşa’nın sıkı yönetimi ise Suriyeliler arasında büyük tepki topladı.
Buna rağmen, Suriye’nin Sünni halkı Osmanlı’ya isyan etmedi ve bağımsızlık talebinde bulunmadı. Osmanlı ile olan bağ tamamen koptuktan sonra dahi, Suriye’nin üst düzey liderlerinin çoğu Türk kökenliydi veya İstanbul’da eğitim görmüşlerdi.
Modern Suriye’nin Şekillenmesinde Türk Etkisi
Suphi Bereket: Bir Antakya Kahramanı
Antakya doğumlu Suphi Bereket, Suriye’nin ilk liderlerinden biri olarak modern Suriye’nin temellerini attı. Kurtuluş Savaşı sırasında Fransızlara karşı direnişte önemli bir rol oynayan Bereket, Şam ve Halep’in birleşmesini sağladı. Hatay’ın Türkiye’ye katılmasında da önemli bir rol oynayan Bereket, Fransızlar tarafından "Türkiye ajanı" olmakla suçlanmıştı.
Cemil Merdam Bey: Saraylı Bir Milliyetçi
Saray kökenli Cemil Merdam Bey, Suriye’nin bağımsızlık mücadelesinin simge isimlerinden biri oldu. Hatay’ın Suriye’ye ait olduğunu savunarak Türkiye ile gerilim yaratan Merdam, Suriye milliyetçiliğinin öncülerindendi.
Ahmed Nami: Sultan Abdülhamid’in Damadı
Türk ve Çerkes kökenli Ahmed Nami, Suriye’de Osmanlı mirasını temsil eden bir figürdü. Sultan Abdülhamid’in damadı olan Nami, Suriye’yi birleştirmek için çalıştı. Ancak Fransız mandası ve Arap milliyetçileri arasındaki çekişmeler, onun politikalarını sınırladı.
Ali Rikabi ve Diğer Osmanlı Eğitimli Liderler
Osmanlı subayı Ali Rikabi, Suriye’nin milli kahramanlarından biri olarak kabul edilir. Şam Belediye Başkanlığı yapan Rikabi, Suriye’nin bağımsızlığını savundu. Haşim el-Etâsî, Hakkı Bey el-Azm ve Nasuhi el-Buhari gibi liderler de Osmanlı’da eğitim almış, imparatorluk içinde çeşitli görevlerde bulunmuştu.
Sonuç: Osmanlı’dan Modern Suriye’ye Uzanan Bağlar
Suriye’nin ilk liderlerinin çoğunun Osmanlı kökenli olması, bölgedeki Türk etkisinin ne denli güçlü olduğunu gösteriyor. 1950’li yıllara kadar Suriye’yi yöneten liderlerin büyük bir kısmı ya Türk’tü ya da İstanbul’da eğitim almıştı. Ancak sonraki yıllarda Suriye’de Türk ve Osmanlı mirasını reddeden bir siyasi anlayış güç kazandı.
Bugün Suriye’nin geçmişindeki bu bağlar, iki ülke arasındaki tarihi ve kültürel ilişkilerin derinliğini gözler önüne seriyor.
