Aliağa’da gemi söküm alanı genişliyor: ÇED süreci başladı, söz halkta
Aliağa Gemi Geri Dönüşüm Bölgesi’nde 22 firmanın ortak başvurusu ile alan artışı için ÇED süreci başlatıldı. 70,9 milyon TL bütçeli proje, kıyı kenar çizgisinin deniz tarafındaki alanları geçici depolamaya açmayı öngörüyor. Nihai kararda halkın katılım toplantısından gelecek değerlendirmeler belirleyici olacak.
Yerel Gündem 
Aliağa’da gemi söküm alanı genişliyor: ÇED süreci başladı, söz halkta
YEREL GÜNDEM / İZMİR, TÜRKİYE
İzmir’in Aliağa ilçesinde faaliyet gösteren Gemi Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği (GEMİSANDER), gemi söküm ve geri dönüşüm faaliyetlerinde alan artışı için Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) sürecini resmen başlattı. 22 üye şirketin ortak imzasını taşıyan proje için 70,9 milyon TL bütçe öngörülürken, süreç kapsamında halkın katılım toplantısı düzenlenerek yöre sakinlerinin görüşleri alınacak.
Projenin kapsamı ve hedefi
Başvuru dosyasına göre proje sahibi GEMİSANDER, Aliağa Gemi Söküm Bölgesi’nde ömrünü tamamlamış yük gemileri, konteyner gemileri, tankerler, sondaj platformları ve diğer deniz araçlarının çevre mevzuatına uygun şekilde geri dönüştürülmesini hedefliyor. Söküm faaliyetlerinin Hong Kong ve Basel sözleşmeleri çerçevesinde yürütülmesi taahhüt ediliyor. Yetkili kurumlara sunulan plan, sektörün mevcut kapasite ve makine parkında değişiklik öngörmüyor; talep, ağırlıkla sahadaki kullanım alanlarının genişletilmesi ile sınırlı.
Kıyı çizgisi deniz tarafı da sürece dahil
Alan artışının en kritik boyutu, kıyı kenar çizgisinin deniz tarafındaki bölgelerin operasyonlara dâhil edilmesi. Bu alanlarda atıkla kontamine olmamış metal parçaların, halatların ve tesis araç parklarının geçici depolanması planlanıyor. Proje özeti, bu düzenlemenin söküm sahasında lojistik akışı hızlandırmayı ve iş güvenliği açısından düzenli depolama imkânı yaratmayı amaçladığını belirtiyor.
ÇED yol haritası: Halkın katılımı belirleyici
ÇED sürecinin en görünür aşaması olacak halkın katılım toplantısı, bölge halkına projenin olası çevresel etkileri hakkında bilgi verilmesini ve doğrudan geri bildirim toplanmasını sağlayacak. Nihai karar, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından, ilgili kurum görüşleri ve toplantıdan gelecek değerlendirmeler ışığında verilecek. Süreç, 29 Temmuz 2022 tarihli ÇED Yönetmeliği’nin Ek-I listesi kapsamında yürütülüyor.
1970’lerden bu yana bir sanayi koridoru
Aliağa’da gemi söküm faaliyetlerinin temeli, 1974 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile atıldı; 1976’da sahil şeridi “Gemi Söküm Bölgesi” ilan edildi ve ilk gemiler aynı yıl söküldü. 1986’da yürürlüğe giren Gemi Söküm Yönetmeliği ile sektör mevzuat çerçevesine kavuştu. ÇED rapor özetinde yer alan verilere göre, Türkiye’de sökülen gemi sayısı 2009 sonrası düzenli artış gösterdi; en yüksek sayı 2012’de 281, en yüksek gros ton (GT) ise 2020’de 1,776 milyon olarak kayda geçti. Bugün Aliağa, geri kazanılan çelik ve ikincil hammadde üretimiyle dış ticaret ve sanayi ekosisteminde kritik bir halka konumunda.
Ekonomi–çevre dengesi: Fırsatlar ve riskler
Sektör temsilcileri, alan artışının iş sağlığı ve güvenliği, seyreltik yoğunlukta depolama ve lojistik düzen yoluyla sahadaki verimliliği artıracağını, geri dönüşümden elde edilen çelik ve hurda metalin ülke sanayisi için stratejik kaynak olduğunu vurguluyor. Çevre örgütleri ise deniz ekosistemi, hava kalitesi, gürültü ve talaş/partikül yayılımı gibi başlıklarda bağımsız izleme ve şeffaf raporlama talep ediyor. Uzmanlara göre, alan genişlerken kontaminasyon kontrolü, yağ-asbest-PCB yönetimi, yağmur suyu drenajı ve sediment koruması gibi kritik önlemler, projenin kabul edilebilirliğinde belirleyici olacak.
70,9 milyon TL’lik proje bedeli nasıl hesaplandı?
Proje bedeli 70.995.840,83 TL olarak açıklandı. Bu tutarın, kıyı kenar çizgisinin deniz tarafındaki devlet hüküm alanlarının kullanımı için ödenen ecrimisil bedelleri esas alınarak hesaplandığı belirtiliyor. Sektör kaynakları, yatırımın fiziki kapasite artışı yerine düzenleme ve alan yönetimi odaklı olduğuna dikkat çekiyor.
Bundan sonra ne olacak?
ÇED takvimi uyarınca, kamu kurumlarının teknik görüşleri ve halkın katılım toplantısından çıkacak öneriler bir araya getirilecek. Bakanlık, “ÇED Olumlu/Olumsuz” kararını bu dosya üzerinden ilan edecek. Karar, hem tesislerin operasyonel şemasını hem de Aliağa’daki sosyo-ekonomik ve çevresel dengeyi doğrudan etkileyecek. Süreç boyunca açık veri paylaşımı, bağımsız denetim ve sürekli izleme mekanizmalarının güçlendirilmesi, tüm tarafların ortak talebi olarak öne çıkıyor.
Kaynak: Son Mühür
